Miasta na całym świecie przez lata były projektowane z perspektywy użytkowników samochodu lub dostosowywane do ich potrzeb. W tradycyjnych miastach, organizowanych pod kątem ruchu pieszego, ulice stopniowo stawały się przestrzeniami wyłącznie dla samochodów, a place i przestrzenie publiczne niejednokrotnie zamieniane były w miejsca do parkowania. Dodatkowo, zwiększenie skali realizowanych inwestycji, oddzielanie funkcji projektów i centralizacja obiektów publicznych przyczyniła się do „rozlewania przestrzennego” miast, procesu suburbanizacji i jeszcze bardziej zwiększyła uzależnienie mieszkańców od samochodów.
Dopiero po latach dostrzeżono, że transport drogowy co prawda zapewnia elastyczność, ale taka organizacja miast prowadzi do mało efektywnego wykorzystania przestrzeni, zwiększenia odległości pomiędzy poszczególnymi usługami i pozbawia mieszkańców miejsc do codziennych interakcji. Intensywny rozwój terenów zurbanizowanych skutkuje również zanieczyszczeniem powietrza, znaczną emisją gazów cieplarnianych i wyczerpywaniem zasobów energii ze źródeł nieodnawialnych. W oparciu o dane Światowej Rady Biznesu na rzecz Zrównoważonego Rozwoju miasta generują obecnie około 80% całkowitego globalnego zapotrzebowania na energię elektryczną i odpowiadają za 70% emisji gazów cieplarnianych. Głównymi odbiorcami energii i emitentami gazów cieplarnianych w miastach są budynki. Szacunki Międzynarodowej Agencji Energii (IEA) wskazują, że budynki odpowiadają za jedną trzecią emisji CO2, 40% zużycia energii i 50% zużycia wszystkich zasobów naturalnych. O skali zjawiska decyduje oczywiście fakt, że obecnie przeszło połowa ludzkości żyje w miastach. W Polsce wskaźnik urbanizacji przekracza 60%, a w Unii Europejskiej sięga 75%.
Zrównoważony rozwój kierunkuje rozwój europejskich miast
W rezultacie, wobec rosnącej ilości wyzwań klimatycznych, demograficznych i planistycznych, nowoczesne miasta zmieniają swoje priorytety. Aby przeciwdziałać tym zagrożeniom, coraz więcej europejskich miast podejmuje działania ukierunkowane na lepsze planowanie urbanistyczne, rozbudowę infrastruktury transportu publicznego i rowerowego, dba o źródła odnawialnej energii i ekologiczny przemysł. Kierunki rozwoju miast w Europie wyznaczają już z reguły zasady zrównoważonego rozwoju.
Nowy urbanizm
Kluczowym nurtem urbanistycznym zakorzenionym w idei zrównoważonego rozwoju, ale jednocześnie powiązanym z ekologią, psychologią i socjologią, który zmienia europejskie miasta jest NOWY URBANIZM (New Urbanism). Koncepcja zakłada powrót do tradycyjnego kształtu miasta, gdzie priorytetem jest człowiek i jego potrzeby. Miasta mają być przyjazne i wygodne dla mieszkańców, dlatego tak ważne jest stworzenie atrakcyjnych przestrzeni publicznych, odpowiednia skala zabudowy, wyprowadzenie ruchu tranzytowego poza miasto i stworzenie takich udogodnień dla osób korzystających z przestrzeni miejskiej, aby samochód nie był potrzebny. Ideał nowoczesnego miasta bywa nazywany „miastem kompaktowym”, „miastem spójnym” czy „miastem o ludzkiej skali”, gdzie wielofunkcyjna przestrzeń łączy obiekty mieszkaniowe, usługowe, biurowe, rekreacyjne i kulturalne. PRIORYTETEM JEST STWORZENIE PRZESTRZENI, KTÓRA JEST PRZYJAZNA, ATRAKCYJNA I BEZPIECZNA.
Ewolucja nowego urbanizmu
Koncepcja rozwija się od lat 70-tych XX wieku i stała się podstawą dla szeregu innych nurtów m.in. ZRÓWNOWAŻONEGO URBANIZMU (Sustainable Urbanism), zielonej urbanistyki czy ekologicznego urbanizmu, w myśl których realizowane są strategie zagospodarowania wielu europejskich miast. Ewolucja koncepcji postępuje dzięki sprzyjającym warunkom, jakimi są: wzrost aktywności społecznej czy rosnąca świadomość mieszkańców miast, i wynikające z tego nowe trendy, m.in.:
- partycypacja społeczna (włączanie mieszkańców do procesu decyzyjnego samorządów dotyczącego przestrzeni miejskiej),
- ekonomia współdzielenia (odwrót od konsumpcjonizmu na rzecz pragmatyzmu),
- rosnąca troska o środowisko naturalne,
- rozwój miejskiego aktywizmu.
Co to jest zrównoważony urbanizm?
Zrównoważony urbanizm to podejście do planowania urbanistycznego, które poprzez działania zgodne z ideą zrównoważonego rozwoju, efektywne zarządzanie zasobami naturalnymi, przekształcenia terenów zdegradowanych i nadawanie im nowych funkcji, uzupełnianie luk w istniejącej zabudowie, planowanie krajobrazu, rozwój systemów transportowych i troskę o inne aspekty środowiska – podnosi jakość życia i standardy życiowe, tworząc lepszą przestrzeń miejską. Dla przyszłego rozwoju miast oznacza to kształtowanie gęstej, zwartej struktury zabudowy z przemieszaniem funkcji, z dobrym dostępem do infrastruktury (technicznej, komunikacyjnej, społecznej) i terenów zielonych.
Zrównoważony urbanizm (Sustainable Urbanism) wywodzi się z połączenia trzech trendów: Smart Growth, nowego urbanizmu i wielokryterialnych certyfikacji budynków (nurtu zielonego budownictwa). Łączy te trzy podejścia, aby stworzyć dla człowieka prawdziwie zrównoważone środowisko.
Jeżeli temat miast i ich zrównoważonego rozwoju jest dla Was ciekawy, zapraszamy po więcej do naszego raportu „Dobra forma miasta”.
