Zużycie surowców w ciągu ostatnich 100 lat osiągnęło skalę wcześniej niespotykaną. Umożliwiło co prawda osiągnięcie wysokiego stopnia rozwoju gospodarczego, ale jednocześnie okazało się mieć ogromne konsekwencje dla środowiska i mieszkańców. W trakcie swojej ewolucji gospodarka przemysłowa nigdy nie wyszła poza podstawową cechę: liniowy model zużycia zasobów, postępujący wg wzorca: weź, wyprodukuj, zużyj, wyrzuć (take-make-use-dispose), co w praktyce oznacza, że firmy wydobywają materiały, zużywają energię i pracę, aby wyprodukować produkt i sprzedać go konsumentowi, który następnie wyrzuca go, gdy nie służy już swojemu celowi. W rezultacie nie tylko zużywane są zasoby naturalne, ale powiększa się powierzchnia zajmowana przez wysypiska śmieci nienadających się już do przetworzenia. Konsekwencje takiego podejścia zauważalne są w postaci zmian klimatu i jego wpływu na życie mieszkańców miast.
To sprawiło, że miasta coraz częściej sygnalizują swoje zaangażowanie w przejście na alternatywny model gospodarki – gospodarkę o obiegu zamkniętym. Celem tego modelu jest utrzymanie produktów i materiałów w łańcuchu wartości przez dłuższy czas oraz odzyskiwanie surowców po okresie użytkowania produktów do ich następnego użycia.
Należy pamiętać, że chociaż miasta są świadome konieczności przejścia na gospodarkę o obiegu zamkniętym, gospodarka cyrkularna w skali kraju nie ma szansy zostać wdrożona bez współpracy władz centralnych z samorządami. Poza tym nie można mówić o skutecznie wdrożonej strategii GOZ, a raczej należy postrzegać jako ciągle ewoluujący, żywy i podlegający zmianom proces.
Wdrożenie wizji gospodarki o obiegu zamkniętym w miastach może przynieść korzyści gospodarcze, społeczne i środowiskowe, m.in. uniezależnienie rozwoju gospodarczego od konsumpcji ograniczonych zasobów, rozwój innowacji w sektorach projektowania, regeneracji, napraw, recyklingu, biogospodarki i przedsiębiorczości, tworzenie nowych miejsc pracy, wzrost produktywności zasobów, spadek zapotrzebowania na surowce i materiały. Ta koncepcja daje również możliwość sprostania wyzwaniom związanym z coraz mniejszą dostępnością zasobów wobec spadającego bezpieczeństwa dostaw i wzrastającej emisji gazów cieplarnianych.
„Circular cities program Poland”
19 kwietnia 2021 r. odbyła się oficjalna prezentacja raportów projektu „Circular Cities Program Poland” realizowanego – po raz pierwszy – w trzech miastach: Gdańsku, Krakowie i Lublinie. W trakcie programu przeprowadzona została analiza identyfikująca praktyczne rozwiązania, które mogą wspierać transformację Gdańska, Krakowa i Lublina w miasta o gospodarce w obiegu zamkniętym. Celem programu było przygotowanie analizy aktualnego przepływu odpadów dla każdego z miast oddzielnie. Na jej podstawie opracowane zostały trzy praktyczne i gotowe do wdrożenia strategie transformacji w kierunku gospodarki cyrkularnej.
Strategie te uwzględniają listy ponad 20 działań na rzecz ożywienia gospodarki o obiegu zamkniętym w poszczególnych miastach. Niektóre z nich są wspólne dla wszystkich trzech miasta (np. wymóg, aby nowo budowane budynki były zgodne z zasadami gospodarki cyrkularnej, czy stworzenie pilotażowego projektu dzielnicowych centrów naprawy i ponownego wykorzystania), natomiast inne są charakterystyczne dla poszczególnych miast (np. pilotażowy projekt rewitalizacji terenów zdegradowanych w Krakowie, porozumienie w sprawie turystyki zero waste w Krakowie i Gdańsku, czy ustanowienie stref bez samochodów w Gdańsku i Lublinie).
Wytypowane działania to rezultat warsztatów dla interesariuszy, ankiet i wywiadów. Stanowią one wstępne zalecenia, które będą wymagały dalszej rewizji. Ostatecznie istnieją cele długoterminowe, w tym odejście od paliw kopalnych, składowanie odpadów i spalanie, a osiągnięcie tych celów będzie również wymagało odważnego ustawodawstwa i polityki.
Holandia daje dobry przykład
Celem Holandii jest stworzenie gospodarki w obiegu zamkniętym w pełni do 2050 roku i redukcja zużycia surowców pierwotnych do 2030 roku. Przyjęta polityka jako jeden z priorytetów narzuca działania prowadzące do tego, aby sektor budowlany wpisywał się w założenia zrównoważonego rozwoju. Przykładem tej polityki w Holandii jest utworzony internetowy rejestr produktów i materiałów w sektorze budowlanym. Umożliwia on właścicielom nieruchomości gromadzenie danych na temat poziomu cyrkularności i wartości materiałów w budynkach w postaci paszportu materiałowego. Takie rozwiązanie ułatwia handel i pozwala na bardziej efektywne wdrożenie modelu gospodarki o obiegu zamkniętym.
Chcesz poczytać więcej o zrównoważonym rozwoju? Sięgnij po nasz raport „Dobra forma miasta”.
